Châu Âu có thể làm gì để ứng phó với áp lực thuế quan từ Mỹ

Một câu hỏi cấp bách đang được đặt ra với Liên minh châu Âu (EU): họ có thể sử dụng những công cụ nào để giảm thiểu tác động từ thuế quan của Mỹ và bảo vệ các lợi ích kinh tế của mình?

Bất đồng thương mại sâu sắc giữa các đồng minh

Việc Tổng thống Mỹ Donald Trump kiên quyết theo đuổi các chính sách bảo hộ thương mại, được đánh dấu bằng việc áp đặt thuế quan đối với thép và nhôm nhập khẩu, sau đó là ô tô - những mặt hàng quan trọng của EU, đã tạo tiền đề cho một cuộc đối đầu toàn diện. Áp lực được dự báo sẽ còn lớn hơn nữa với kế hoạch áp thuế đối ứng kể từ đầu tháng 4-2025.

Các động thái này được chính quyền Tổng thống Donald Trump cho là cần thiết để bảo vệ các ngành công nghiệp trong nước và đảm bảo an ninh quốc gia, đã bị EU lên án là vi phạm các thỏa thuận thương mại quốc tế và gây nguy hiểm cho hệ thống thương mại toàn cầu.

Áp lực thương mại gia tăng đang khiến giới chức EU phải đối mặt với một bài toán khó. Một mặt, EU cần nhanh chóng đưa ra những phản ứng mạnh mẽ và quyết đoán để ngăn chặn các hành động đơn phương hơn nữa từ Mỹ. Mặt khác, giới chức châu Âu vẫn có một mong muốn mạnh mẽ là duy trì mối quan hệ hợp tác với một đồng minh truyền thống và tránh một vòng xoáy leo thang có thể gây ra hậu quả kinh tế nghiêm trọng cho cả hai bên.

Ủy viên EU phụ trách thương mại Maros Sefcovic đã bày tỏ lo ngại về việc Mỹ áp thuế đối với tất cả hàng hóa nhập khẩu từ EU - một động thái sẽ làm tăng đáng kể chi phí sản phẩm của châu Âu. Những cảnh báo áp thuế lên một số ngành riêng biệt, chẳng hạn như rượu vang của EU càng làm tăng thêm sự không chắc chắn và phức tạp của tình hình.

Các lựa chọn để trả đũa và phòng thủ kinh tế

Để đối phó với áp lực thuế quan từ Mỹ, giới chức EU đang cân nhắc một loạt các công cụ có trong tay, từ các biện pháp thương mại truyền thống, chẳng hạn như áp thuế quan trả đũa, cho đến các cách tiếp cận sáng tạo hơn, chẳng hạn như hạn chế đối với lĩnh vực dịch vụ, hay sử dụng Công cụ chống cưỡng chế (ACI) của EU.

Ngay sau khi chính sách thuế quan đối với nhôm và thép nhập khẩu của Mỹ có hiệu lực, giới chức EU đã công bố kế hoạch áp thuế đáp trả lên 26 tỉ euro hàng hóa Mỹ. Ủy ban châu Âu (EC) mới đây cũng cho biết, sẽ chuẩn bị đáp trả các mức thuế mới của Mỹ đối với ô tô và phụ tùng ô tô nhập khẩu.

Cùng với đó, EU có thể xem xét một động thái đáp trả đáng kể bằng cách nhắm mục tiêu vào lĩnh vực dịch vụ của Mỹ. Điều này có thể liên quan đến việc hạn chế quyền sở hữu trí tuệ đối với các công ty Mỹ hoạt động tại châu Âu.

Ví dụ, EU có thể hạn chế các công ty như Apple và Google tính phí cho các dịch vụ lưu trữ đám mây hoặc cập nhật hệ điều hành. Ngoài ra, đã có các cuộc thảo luận về việc ngăn chặn mạng lưới vệ tinh Starlink của Elon Musk tham gia cạnh tranh để giành những hợp đồng từ các chính phủ châu Âu.

Cần lưu ý rằng, về thương mại, EU hiện có mức thặng dư hàng hóa đáng kể so với Mỹ, khoảng 157 tỉ euro trong năm 2023. Tuy nhiên, trong lĩnh vực dịch vụ, Mỹ lại có thặng dư 109 tỉ euro với EU. Do vậy, biện pháp đáp trả nhắm vào lĩnh vực dịch vụ có thể tạo ra tác động đáng kể.

EU chỉ có thể nhắm đến một số lượng giới hạn hàng hóa

Mỹ nếu không muốn tự gây tổn hại kinh tế”, ông David Henig, chuyên gia thuộc Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế Chính trị Quốc tế châu Âu, nhận định. “Nếu tránh động đến năng lượng, không gian trả đũa với hàng hóa sẽ rất hạn chế. Trong khi đó, dịch vụ mở ra nhiều lựa chọn hơn và ít gây tổn thất trực tiếp cho nền kinh tế EU”.

Công cụ chống cưỡng chế thương mại (ACI) là một cơ chế tương đối mới, được EU tạo ra vào năm 2023 để đáp trả việc Trung Quốc chặn hàng nhập khẩu của Lithuania do nước này ủng hộ vùng lãnh thổ Đài Loan (Trung Quốc). Công cụ này cho phép EU đáp trả các quốc gia sử dụng các biện pháp kinh tế cưỡng chế bằng cách áp đặt một loạt các biện pháp đối phó, bao gồm hạn chế đối với thương mại và dịch vụ, cũng như một số quyền sở hữu trí tuệ, đầu tư trực tiếp nước ngoài và tiếp cận mua sắm công. ACI được coi là một công cụ mạnh mẽ có thể được sử dụng để ngăn chặn các hành động thương mại cưỡng chế và bảo vệ lợi ích kinh tế của EU. Tuy nhiên, việc sử dụng công cụ này đòi hỏi sự cân nhắc cẩn thận và sự đồng thuận giữa các quốc gia thành viên EU. Yêu cầu này khiến ACI trở nên khó triển khai trong thực tế.

Giới chức châu Âu cũng đang có các cuộc thảo luận về việc thực thi các luật khác của EU nhắm vào các công ty công nghệ lớn của Mỹ. Các chuyên gia cho rằng EU có thể áp dụng các hình phạt nghiêm khắc theo Đạo luật Dịch vụ kỹ thuật số (DSA) và Đạo luật Thị trường Kỹ thuật số (DMA), chẳng hạn như phạt nặng đối với các nền tảng truyền thông xã hội không xóa bỏ kịp thời thông tin sai lệch. Trên thực tế, EU đã điều tra việc quảng bá nội dung cực hữu trong các cuộc bầu cử tại châu Âu trên nền tảng X của tỉ phú Elon Musk và có thể đẩy mạnh các động thái tương tự.

Tuy nhiên, trong khi cân nhắc các lựa chọn ứng phó của mình, giới chức EU cũng sẽ phải tìm cách giải quyết các thách thức mà những biện pháp đáp trả có thể mang lại.

Một trong những thách thức chính là sự cần thiết phải tìm kiếm một sự cân bằng giữa việc đưa ra một phản ứng đáp trả mạnh mẽ, đáng tin cậy với thuế quan của Mỹ và việc tránh việc căng thẳng thương mại leo thang quá mức, có thể gây ra hậu quả kinh tế nghiêm trọng cho cả hai bên. EU là một đối tác thương mại lớn của Mỹ và một cuộc chiến thương mại toàn diện có thể gây ra những gián đoạn đáng kể cho thương mại và đầu tư toàn cầu.

Chẳng hạn như các biện pháp thuế quan trả đũa có thể gây bất lợi cho chuỗi cung ứng của EU và dẫn đến giá cao hơn cho người tiêu dùng. Ngoài ra, một rủi ro đáng kể là chính quyền Tổng thống Donald Trump có thể leo thang tranh chấp hơn nữa bằng cách áp đặt các mức thuế cao hơn, dẫn đến một vòng xoáy leo thang có thể gây tổn hại cho cả hai nền kinh tế. Trên thực tế, Tổng thống Donald Trump đã cảnh báo sẽ áp thuế 200% đối với rượu châu Âu, nếu EU không hạ mức thuế nhắm vào hàng hóa Mỹ. Các biện pháp hạn chế nhằm vào lĩnh vực dịch vụ và công nghệ Mỹ cũng sẽ khiến căng thẳng gia tăng.

Một thách thức khác là sự cần thiết phải duy trì sự thống nhất và đoàn kết giữa các quốc gia thành viên EU. Bởi tất cả biện pháp trả đũa đều yêu cầu sự đồng ý từ đa số các điều kiện của các quốc gia EU, và điều này có thể gây phức tạp cho bối cảnh chính trị ở Brussels. Các quốc gia thành viên khác nhau có thể có những quan điểm khác nhau về cách tốt nhất để ứng phó với thuế quan của Mỹ và EU có thể khó đạt được sự đồng thuận về một đường lối hành động chung.

Do vậy, trong khi chuẩn bị cho những phản ứng cứng rắn với thuế quan của Mỹ, giới chức EU hiện vẫn khẳng định sẵn sàng tham gia với Mỹ để tìm ra một giải pháp cùng có lợi, từ đó giải quyết những bất đồng và khôi phục mối quan hệ thương mại ổn định. Trong một tuyên bố đưa ra hôm 30-3, Thủ tướng Đức Olaf Scholz nhấn mạnh, khối này vẫn sẵn sàng cho khả năng đàm phán.

“Rõ ràng là chúng tôi, với tư cách là Liên minh châu Âu… sẽ phản ứng rõ ràng và dứt khoát với chính sách thuế của Mỹ”, Thủ tướng Scholz phát biểu trước lễ khai mạc hội chợ thương mại ở Hanover. “Nhưng EU vẫn luôn sẵn sàng làm việc để đạt được sự thỏa hiệp. Tôi đã nói với Mỹ: Mục tiêu của châu Âu vẫn là hợp tác. Nhưng nếu Mỹ không cho chúng tôi lựa chọn nào khác, như với mức thuế đối với thép và nhôm, chúng tôi sẽ phản ứng với tư cách là một Liên minh châu Âu thống nhất”.

Theo SONG THANH – Báo Kinh tế Sài Gòn