thue tai san

THUẾ TÀI SẢN: SẮC THUẾ RẤT PHỨC TẠP, CẦN NGHIÊN CỨU KỸ LƯỠN

(30/03/2022) - Bộ Tài chính đã có văn bản đề nghị các bộ, ngành, địa phương cho ý kiến về nội dung sửa đổi Luật Thuế sử dụng đất nông nghiệp và Luật Thuế sử dụng đất phi nông nghiệp trước ngày 15-4-2022, để tiến tới việc xây dựng Luật Thuế tài sản, trong đó có đánh thuế nhà và tài sản. ĐTTC đã trao đổi với GS.TSKH ĐẶNG HÙNG VÕ, nguyên Thứ trưởng Bộ TN-MT, về vấn đề này.

PHÓNG VIÊN: - Ý kiến của ông như thế nào về đề xuất xây dựng Luật Thuế tài sản, trong đó bao gồm cả bất động sản (BĐS), vốn dĩ đã được bàn đến rất nhiều trong những năm gần đây và mới đây Bộ Tài chính đang đề cập đến?

GS.TSKH ĐẶNG HÙNG VÕ: -

Trước hết, việc đánh thuế BĐS với mục tiêu tạo nguồn thu ổn định và lâu dài, thay cho thu chủ yếu từ giao đất, cho thuê đất hiện nay là điều cần thiết. Tuy nhiên, đây là sắc thuế rất phức tạp, cần phải nghiên cứu kỹ lưỡng. Luật Thuế sử dụng đất phi nông nghiệp được Quốc hội thông qua và có hiệu lực từ năm 2010. Từ đó đến nay chúng ta vẫn thu thuế BĐS bằng luật này. Đồng thời, giao cho thôn, xóm ở nông thôn và tổ dân phố ở đô thị thu trực tiếp. Cách thu thủ công và kết quả chẳng đáng bao nhiêu. Do đó, Bộ Tài chính lấy ý kiến về các chính sách thu thuế BĐS, bao gồm việc đánh thuế nhà và tài sản. Cần khẳng định rằng đây là thời điểm rất thích hợp để đề xuất thuế BĐS, trong bối cảnh tổng thu thuế liên quan đến nhà đất ở Việt Nam còn quá thấp.

Tuy nhiên, điều đáng suy ngẫm hiện nay liên quan tới hệ thống hành chính thuế, tức là việc chuyển từ hệ thống thu thủ công sang hệ thống thu đúng, thu đủ, thu hợp lý trong kỷ nguyên 4.0 là cả vấn đề lớn. Do vậy hệ thống quản lý BĐS phải được công khai, minh bạch, phát hiện được tất cả trường hợp đứng tên hộ các tài sản. Đây không chỉ là vấn đề lớn trong việc thu thuế BĐS, mà còn để phát hiện những trường hợp người Việt Nam đứng tên hộ người nước ngoài, liên quan đến an ninh quốc gia, đã là tiêu điểm của nhiều cuộc thảo luận trên công luận trước đây. Như vậy Bộ luật Dân sự cũng phải sửa đổi để tiếp nhận cơ chế giải trình về nguồn gốc tài sản và các chế tài kèm theo.

- Thưa ông, cũng có ý kiến cho rằng một số quốc gia từng thực hiện đánh thuế tài sản với BĐS, song lại dẫn đến hệ lụy mọi chi phí đều đổ lên người mua, trong khi tình trạng đầu cơ vẫn diễn ra?

- Tôi cho rằng đó là do khâu ban hành và thực thi chưa chặt chẽ. Ở đây cần xác định rõ là thuế BĐS phải đóng nhiều vai trò trong chính sách điều tiết khác nữa cho quá trình phát triển và nâng cấp thị trường BĐS. Trước hết, thuế phải đóng vai trò ngăn ngừa đầu cơ, tích trữ BĐS (bao gồm cả đất đai) dưới dạng có BĐS nhưng để hoang hóa, giữ đất nhưng đầu tư cầm chừng, sử dụng đất không hiệu quả. Khi đầu cơ được kiểm soát, giá BĐS sẽ giảm, tạo điều kiện nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế và dễ dàng tiếp cận nhà ở cho nhóm người có thu nhập trung bình và thu nhập thấp.

Thuế BĐS cũng đảm bảo chức năng thu giá trị BĐS tăng thêm không do đầu tư của chủ sở hữu mang lại. Việc này sẽ ngăn chặn tình trạng sốt giá đất cục bộ xảy ra trong quá trình đô thị hóa như thành lập các khu kinh tế mới, chuyển từ huyện thành quận... thông qua cách đánh thuế lũy tiến vào những trường hợp nhận chuyển nhượng rồi chuyển nhượng ngay trong thời gian ngắn. Tất nhiên, cải cách thuế BĐS không chỉ nhằm mục tiêu tăng thuế, còn phải xem xét điều chỉnh sao cho công cụ thuế đạt hiệu quả cao.

- Ông từng cho rằng mức thuế thu được từ các giao dịch đất đai ở Việt Nam hiện vẫn thấp so với nhiều quốc gia. Phải chăng đây là thời điểm thích hợp để cải cách cơ cấu nguồn thu từ đất?

- Nhìn vào thực tế, hiện nay tổng thu từ thuế sử dụng đất phi nông nghiệp chưa đánh thuế nhà ở nước ta chỉ bằng 0,034% GDP, trong khi đó Indonesia đạt 0,42%, Thái Lan đạt 0,25% và Philippines đạt 0,84% (nhóm nước trung bình thuộc khối ASEAN). Nhìn rộng ra thế giới, thuế BĐS của nhóm các nước G7 đều đạt 1- 4% GDP. Tổng thu từ đất ở Việt Nam là tốt nhưng chủ yếu từ tiền sử dụng đất khi Nhà nước giao đất ở và tiền thuê đất, cho thuê đất sản xuất, kinh doanh. Theo số liệu của Bộ Tài chính, trong tổng thu từ đất có 85% thu từ giao đất, cho thuê đất.

Tuy nhiên, nói là giao đất, cho thuê đất nhưng thực chất là thu hồi đất nông nghiệp để giao, cho thuê đất phi nông nghiệp. Có thể hình dung đây là một quyết định hành chính cho phép chuyển mục đích sử dụng đất, có thể kiếm ra rất nhiều tiền không liên quan tới bất kỳ hoạt động sản xuất, kinh doanh nào. Cách thu như vậy không bền vững, nhất là khi chúng ta đang trong giai đoạn hoàn thành công nghiệp hóa và đô thị hóa. Việc tập trung vào thu từ tiền sử dụng đất, tiền thuê đất tạo ra tình trạng đầu cơ đất đai, bong bóng, giá ảo và lạm phát. Mặt khác, đây cũng là nguyên nhân của các bất ổn xã hội, có liên quan đến cơ chế Nhà nước thu hồi đất mà không lo được sinh kế mới cho nông dân.

Vì vậy, việc đánh thuế BĐS với mục tiêu tạo nguồn thu ổn định và lâu dài, thay cho thu chủ yếu từ giao đất, cho thuê đất hiện nay là điều cần thiết. Tuy nhiên, đây là sắc thuế rất phức tạp, cần được nghiên cứu kỹ lưỡng. Nếu luật đưa ra không hợp lý sẽ không đạt các mục tiêu trên, không giải quyết được vấn đề của thị trường, thậm chí không ngăn được đầu cơ đất đai.

- Xin cảm ơn ông.

LƯU THUỲ