Đông Nam Á không còn quá phụ thuộc vào Fed

Mặc dù lãi suất của Mỹ dự kiến vẫn ở mức cao, nhưng sức mạnh nội tại các nền kinh tế khu vực Đông Nam Á đã giúp các ngân hàng trung ương (NHTW) tự chủ hơn trong việc cắt giảm lãi suất, dựa trên tình hình trong nước chứ không từ Fed.

Tự chủ hơn trước Fed

Trong khi những người theo dõi thị trường tiền tệ, đang háo hức dự đoán kết quả cuộc họp tiếp theo của Fed thì các NHTW khu vực ASEAN đang chuẩn bị cho các cuộc họp quan trọng. Thí dụ, Ngân hàng Thái Lan (BOT) sẽ tổ chức đợt xem xét lãi suất tiếp theo vào ngày 12-6, nhưng xem ra BOT đối lập với Fed. Trong khi Fed sẽ giữ quan điểm về mức lãi suất cao của mình, thì có nguồn tin Thái Lan có thể sẽ tuyên bố cắt giảm lãi suất.

Ở những nơi khác trên thế giới như NHTW châu Âu (ECB), vào ngày 6-6 đã bắt đầu cắt giảm lãi suất 0,25 điểm phần trăm từ mức cao kỷ lục. Còn Singapore có chính sách tiền tệ độc đáo nhờ cách tiếp cận theo hướng tỷ giá hối đoái.

Thực ra các nền kinh tế trong khu vực bao gồm Malaysia, Thái Lan, Indonesia và Philippines, đã phải gánh chịu nặng nề do dòng vốn chảy ra ngoài trong cuộc khủng hoảng tài chính châu Á vào cuối những năm 1990, với những cuộc suy thoái trên diện rộng, tỷ lệ thất nghiệp tăng vọt, và đồng tiền mất giá khi các nhà đầu tư rút tiền ra.

Kể từ đó, lãi suất trong khu vực nhìn chung vẫn cao hơn lãi suất ở các thị trường phát triển, đặc biệt là Mỹ. Các loại tiền tệ của Đông Nam Á nhìn chung không thể mang lại sự an toàn và ổn định như đồng bạc xanh mang lại. Do đó các nước này cần phải mang lại cho các nhà đầu tư mức lợi nhuận cao hơn đáng kể.

Còn nhớ khi “lạm phát hậu Covid” bắt đầu ảnh hưởng nặng nề vào cuối năm 2021, các NHTW Đông Nam Á đã theo chân Fed trong việc tăng lãi suất. Tuy nhiên, có một điểm khác biệt lớn là mức độ thắt chặt tiền tệ thấp hơn nhiều. Song do áp lực lạm phát ở Đông Nam Á ít nghiêm trọng hơn so với các nền kinh tế phát triển như Mỹ và châu Âu, các NHTW khu vực đã có thể kìm hãm áp lực giá cả bằng cách tăng lãi suất thấp hơn.

Fed đã tăng lãi suất cơ bản lên hơn 5 điểm phần trăm, để đạt mức cao nhất 5,5% vào tháng 7 năm 2023 và giữ nguyên lãi suất kể từ đó. Ngược lại, lãi suất của BOT chỉ ở mức 2,5%, tăng 2 điểm phần trăm trong chu kỳ thắt chặt này. Trong khi lãi suất cao nhất của Ngân hàng Negara (Malaysia) ở mức 3%, tăng 1,25 điểm phần trăm.

Còn lãi suất chính thức của Ngân hàng Indonesia là 6,25%, đánh dấu mức tăng 2,75 điểm phần trăm. Mức tăng lãi suất lớn nhất ở Đông Nam Á là ở Philippines, với mức tăng 4,5 điểm phần trăm lên mức lãi suất chính sách là 6,5%. Tuy nhiên, mức tăng này thấp hơn mức tăng lãi suất của Fed.

"Bộ tứ" Đông Nam Á

Indonesia, Thái Lan, Philippines và Malaysia hiện có mức độ độc lập về chính sách tiền tệ, vì cán cân bên ngoài của họ - bao gồm vị thế tài khoản vãng lai, dự trữ ngoại hối và dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài - mạnh hơn nhiều và có khả năng phục hồi tốt hơn so với các giai đoạn trước.

Nếu như trước đây, 4 quốc gia này đã thâm hụt tài khoản vãng lai từ 3,4-7,9% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) vào năm 1996 - năm ngay trước cuộc khủng hoảng tài chính châu Á, thì ngày nay các số dư tài khoản vãng lai các nước này mạnh hơn nhiều.

Thí dụ, Indonesia thậm chí còn đạt thặng dư tài khoản vãng lai lên tới 1% GDP vào năm 2022, và ghi nhận mức thâm hụt nhỏ chỉ 0,1% GDP vào năm 2023, trong bối cảnh xuất khẩu các mặt hàng chủ chốt bùng nổ. Thái Lan cũng trở lại vị thế thặng dư 1,4% GDP vào năm 2023, sau khi thâm hụt trong 2 năm liên tiếp kể từ năm 2020.

Malaysia đã đạt thặng dư tài khoản vãng lai ổn định ngay cả trước khi xảy ra đại dịch. Thặng dư đã giảm từ 3,1% GDP vào năm 2022 xuống còn 1,2% vào năm 2023, nhưng dự kiến sẽ tăng lên 2 % trong năm nay. Trong khi đó, sau Covid, thâm hụt tài khoản vãng lai của Philippines đã thu hẹp đáng kể từ 4,4% GDP vào năm 2022, xuống chỉ còn 1,3% vào năm ngoái.

Những cải thiện này xuất hiện do những thay đổi lớn về mặt cấu trúc trong mỗi nền kinh tế. Điều này bao gồm các nỗ lực để nâng cao năng suất và khả năng cạnh tranh, cải thiện việc giám sát trong lĩnh vực tài chính và tạo dựng một thị trường vốn minh bạch và thanh khoản hơn.

Những thay đổi này vẫn đang tiếp tục. Như Indonesia gần đây đã bắt đầu thúc đẩy xuất khẩu giá trị gia tăng, trong khi Thái Lan đã nới lỏng các hạn chế về thị thực để thúc đẩy lượng khách du lịch đến, từ đó sẽ tăng xuất khẩu dịch vụ của nước này.

Khi thế giới bước vào chu kỳ nới lỏng tiền tệ, các nền kinh tế Đông Nam Á có thể nới lỏng sớm hơn hoặc nhiều hơn. Với sự ổn định tài chính được cải thiện, các nền kinh tế này hiện có nhiều sự linh hoạt hơn để điều chỉnh lãi suất ở mức tối ưu để cân bằng mục tiêu tăng trưởng và lạm phát ở từng quốc gia tương ứng. Họ không còn cần phải theo dõi chặt chẽ các động thái của Fed nữa.

Hiện tại, NHTW Philippines có vẻ khá trung lập, hoặc thậm chí là ôn hòa dựa trên tuyên bố quyết định chính sách tiền tệ mới nhất của mình. Việc cắt giảm lãi suất có thể sắp diễn ra, bởi đồng tiền peso của Philippines có khả năng phục hồi tốt hơn so với đồng đô la Mỹ. Quốc gia này có thể linh hoạt cắt giảm trước Fed mà không gây nguy hiểm cho sự ổn định của đồng tiền, để hỗ trợ đà tăng trưởng đang yếu đi của mình.

Mặc dù có những lo ngại về nợ hộ gia đình ở Thái Lan, nhưng vị thế bên ngoài mạnh mẽ và lạm phát thấp, nước này cũng có thể nới lỏng chính sách tiền tệ để thúc đẩy đà tăng trưởng. Malaysia đã chứng kiến tăng trưởng xuất khẩu của mình chậm lại, nhưng sức mạnh của nhu cầu trong nước có thể đủ khả năng duy trì lập trường chính sách tiền tệ của mình.

Indonesia có thể sẽ là quốc gia thận trọng nhất trong việc cắt giảm lãi suất, do nguy cơ lạm phát nhập khẩu leo thang. Song khi vị thế bên ngoài của đất nước đã được cải thiện đáng kể trong những năm qua, NHTW Indonesia có thể sẽ thận trọng trong việc giữ lãi suất ở mức cao, để thu hút dòng vốn quay trở lại trong nước.

Giờ đây các NHTW khu vực có nhiều quyền tự do hơn trong việc điều chỉnh chính sách tiền tệ so với trước đây. Do vậy ảnh hưởng của Fed với tư cách là cơ quan ấn định lãi suất trên thực tế đang suy yếu, ít nhất là ở khu vực Đông Nam Á.

Theo ENRICO TANUWIDJAJA, Chuyên gia kinh tế ASEAN tại UOB – Báo Sài Gòn Giải Phóng – Đầu tư tài chính