Thị trường chứng khoán 2021 có lặp lại kỳ tích 2020?

Thị trường chứng khoán (TTCK) toàn cầu đã có một năm tăng trưởng tốt trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 hoành hành. Theo đó, chỉ số chứng khoán châu Âu đã hồi phục mạnh mẽ sau đợt sụt giảm hồi đầu năm, còn chỉ số chứng khoán Mỹ đạt mức cao nhất trong lịch sử, chứng khoán châu Á cũng theo đà bứt phá.

Thực tế nêu trên đang làm giới đầu tư chuyên nghiệp nghi ngờ về lý thuyết: TTCK là kim chỉ nam cho nền kinh tế. Nhưng những gì đang diễn ra không phải như vậy. Sự tăng trưởng quá nhanh và quá mạnh của các chỉ số chứng khoán không phản ánh kỳ vọng kinh tế thường thấy.

Nếu nhìn vào các chỉ số kinh tế 3 quý gần nhất kể từ khi đại dịch xảy ra, dù có xu hướng phục hồi vẫn xấu hơn rất nhiều so với trước đây. Vì thế, sự tăng trưởng của các chỉ số chứng khoán chỉ có thể giải thích bằng việc giá trị cổ phiếu đã bị thổi phồng, hoặc từ việc chiết khấu một tương lai quá xa, hoặc cả hai. Và cả 2 điều này đều không phải là tích cực với thị trường trong những năm tới.

Điều gì đã xảy ra?

Trước tiên, chúng ta cần nhận diện các nhân tố chính đã giúp thị trường tăng trưởng trong năm qua, Thứ nhất, là việc các quốc gia đã duy trì chính sách tiền tệ nới lỏng với mức lãi suất rất thấp, kết hợp với chính sách tài khóa nhằm kích thích nền kinh tế bị tê liệt do ảnh hưởng của dịch bệnh.

Hai chính sách này cùng lúc dẫn tới lượng lớn tiền giá rẻ được bơm vào nền kinh tế, trong khi nền kinh tế không thực sự có nhu cầu bởi các hoạt động kinh tế bị phong tỏa và đình trệ. Việc tiếp cận tín dụng dễ dàng cùng với thu nhập được hỗ trợ, ở cả cấp độ doanh nghiệp và cá nhân, dẫn tới việc tiền đổ vào các TTCK như là kênh đầu tư, với kỳ vọng giá tài sản đã giảm quá sâu do dịch bệnh.

Thứ hai, có sự phân biệt rất rõ ràng giữa khái niệm gọi là nền kinh tế và khái niệm gọi là TTCK. Những công ty nhỏ doanh thu và thu nhập thấp, thường là các công ty tạo ra phần lớn công ăn việc làm cho nền kinh tế thực, lại là đối tượng bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi dịch bệnh, không phải nhóm các công ty lớn đang niêm yết trên TTCK.

Nếu nhìn ở khía cạnh này, các công ty niêm yết không nhất thiết phải phản ảnh thực trạng khó khăn của nền kinh tế, ngược lại họ còn được hưởng lợi từ chính sách tiền rẻ với những cơ hội đầu tư mới mà các doanh nghiệp nhỏ bị ảnh hưởng phải thoái lui. Khi đó, kỳ vọng của giới đầu tư vào tương lai vượt trội của nhóm công ty niêm yết này so với phần còn lại của nền kinh tế hoàn toàn có thể hiểu được.

Thứ ba, có sự khác biệt giữa nhóm các công ty công nghệ và phần còn lại của nền kinh tế. Các công ty công nghệ ít bị ảnh hưởng, thậm chí được hưởng lợi từ dịch bệnh do sự chuyển dịch số hóa của các giao dịch kinh tế.

Nhóm các công ty công nghệ chiếm tỷ trọng lớn trong tổng vốn hóa của các TTCK, chẳng hạn thị trường Mỹ. Vì thế, sự tăng trưởng mạnh mẽ của nhóm các công ty này là động lực chính kéo TTCK đi lên, vượt trội khá xa so với phần còn lại của thị trường và nền kinh tế.

Thứ tư, sự xuất hiện của nhóm các nhà đầu tư mới, giới đầu tư thường gọi là những newbie hoặc nhà đầu tư F0. Họ là thế hệ nhà đầu tư dựa trên nền tảng công nghệ, nắm bắt thông tin nhanh và đưa ra quyết định cũng rất nhanh, dù không phải ai cũng có nhiều kinh nghiệm đầu tư.

Sự xuất hiện của nhóm nhà đầu tư này phù hợp với quá trình số hóa, được kích hoạt đúng thời điểm bởi chính sách tiền rẻ và các gói hỗ trợ thu nhập kích thích kinh tế. Trong điều kiện hoạt động kinh tế thông thường bị hạn chế, việc đầu tư và kinh doanh chứng khoán lại khá dễ dàng được thực hiện trực tuyến.

Điều gì sẽ xảy ra?

Để tìm câu trả lời cho xu hướng thị trường, chúng ta cần phán đoán nhóm 4 nhân tố nêu trên sẽ vận hành như thế nào trong thời gian tới. Với nhân tố thứ nhất, dường như chắc chắn các quốc gia tiếp tục giữ các mức lãi suất thấp và thực hiện các gói tài khóa hỗ trợ nền kinh tế. Chính sách tiền rẻ sẽ tiếp tục là động lực quan trọng giúp TTCK thăng hoa.

Tuy nhiên, điểm mấu chốt trong năm 2021 là việc tiền có thể sẽ bắt đầu được hấp thụ vào các hoạt động kinh tế thực, đặc biệt khi vaccine được sử dụng, thay vì phần lớn chạy vào TTCK như đã diễn ra. Điều này về cơ bản khó làm TTCK giảm ngay, thậm chí tiếp tục tăng điểm nhẹ.

Đối với nhóm yếu tố thứ hai và ba, điểm số của TTCK có phụ thuộc nhiều vào việc các công ty niêm yết và các công ty công nghệ liệu có kết quả kinh doanh đột phá vượt trội so với kỳ vọng của giới đầu tư? Nếu không nhóm công ty đại diện ngành kinh tế thực sẽ dần phục hồi.

Nghĩa là, các công ty nhỏ và công ty thuộc nhóm dịch vụ, nhà hàng, vận chuyển… dòng tiền rất có thể dịch chuyển theo sự hồi phục của nhóm này. Về lý thuyết sẽ có sự dịch chuyển của dòng tiền từ nhóm công ty niêm yết và đã tăng trưởng tốt trong năm 2020 sang nhóm chuẩn bị phục hồi.

Nhưng nhóm phục hồi thường quá nhỏ hoặc không niêm yết nên tác động lên TTCK không nhiều. Nói cách khác, điều này sẽ đưa tới một thực tế đối nghịch với hiện tại: chúng ta sẽ chứng kiến một nền kinh tế hồi phục và TTCK không tăng.

Đối với yếu tố thứ tư, sự thành công của nhóm nhà đầu tư F0 trong giai đoạn vừa qua có thể dẫn tới việc họ trở thành nhà đầu tư chuyên nghiệp. Nhưng với việc nhóm này đầu tư dựa trên nền tảng công nghệ và thực hiện giao dịch nhanh với khẩu vị rủi ro cao, tác động của nhóm này đối với thị trường được nhìn nhận ở mức độ biến động nhanh, mạnh hơn của thị trường, thay vì tác động để tạo ra xu hướng.

TS. Quách Mạnh Hào - TS. David Gray (Đại học Lincoln, Vương quốc Anh) - Báo Sài Gòn giải phóng - Đầu tư tài chính