Du lịch cộng đồng Mộc Châu xoay sở hướng đi

Tháng trước, tin giải chạy Marathon đường mòn Việt Nam 2021(Vietnam Trail Marathon) tại Mộc Châu, tỉnh Sơn La chính thức bị hủy khiến bà con người Thái kinh doanh dịch vụ homestay ở bản Vặt thuộc huyện này bần thần, đứng ngồi không yên. Mọi người than thở: “Ôi trời, còn gì đâu, mọi thứ đã chuẩn bị hết rồi mà giờ này...”. Với họ, sự kiện ấy được hy vọng tạo thu nhập đáng kể sau suốt một năm kinh doanh ảm đạm do ảnh hưởng bởi dịch Covid-19.

Giải chạy Marathon là sự kiện được bà con ở bản Vặt mong chờ nhất trong năm vì sẽ có hơn 4.000 vận động viên tham gia, ngoài ra còn có hàng ngàn người là người thân, bạn bè, đồng nghiệp đi theo cổ vũ cũng như các du khách về tham quan thắng cảnh. Mùa xuân là thời điểm đẹp nhất trong năm của Mộc Châu khi các sườn đồi phủ một màu trắng nên thơ của hoa mơ, hoa mận. Vì vậy, đây cũng là mùa cao điểm du khách tìm về Mộc Châu ngắm hoa và thưởng ngoạn cảnh đẹp. Lẽ ra, như các năm trước, các homestay đều kín khách đặt phòng.

Mô hình du lịch cộng đồng ra đời huyện Mộc Châu từ hơn chục năm trước, tuy nhiên chỉ ở quy mô nhỏ. Hộ đầu tiên thường được nhắc đến là hộ của ông Hà Văn Quyết ở bản Dọi, xã Tân Lập. Ông Quyết có cơ duyên làm homestay cách đây khoảng 10 năm khi có một công ty du lịch chuyên các tour trải nghiệm về khảo sát và gửi khách đến nghỉ. Vài năm sau, các hộ khác cũng bắt đầu đón khách.

Chị Lường Thị Hồng Tươi, chủ homestay Hoa Mộc Miên tại bản Vặt, xã Mường Sang cho biết trước đây, thỉnh thoảng có khách du lịch vào bản hỏi chỗ ở. Dân trong bản hiếu khách nên thường mời nghỉ tại nhà sàn của mình rồi phục vụ các món ăn truyền thống. “Hồi đầu mọi người đều không có kinh nghiệm nên mỗi lần có khách là lo mất ăn mất ngủ. Nhưng sau này quen dần, ban ngày vẫn đi làm nương và bán hàng ở thác Dải Yếm gần đó, đến tối lên mạng tìm hiểu cách làm du lịch", chị Tươi kể.

Từ tháng 4-2019, có 12 hộ ở bản Vặt và 6 hộ ở bản Dọi nhận được sự hỗ trợ của tổ chức phi chính phủ AOP để nâng cấp và chuyên nghiệp hóa dịch vụ của mình. Các hộ homestay được tư vấn sử dụng nhà sàn sẵn có của gia đình nhưng phân chia lại không gian cho hợp lý hơn, trang bị thêm chăn, đệm, rèm và đặc biệt là xây dựng khu vệ sinh và nhà tắm riêng rẽ. Vệ sinh là yêu cầu tối tôi quan trọng đối với du khách nhưng thường lại ít được các hộ dân đầu tư. Do vậy, các hộ đã được tư vấn để xây các khu vệ sinh đơn giản nhưng sạch sẽ, tận dụng các sản phẩm địa phương như tre, gỗ, thổ cẩm để trang trí. Ngoài ra, các hộ cũng được tập huấn nấu ăn, tiếp đón khách và kỹ năng quảng bá trên mạng xã hội để thu hút thêm khách.

Mô hình du lịch cộng đồng đã mang lại nguồn thu nhập khá bền vững cho các hộ kinh doanh homestay. Nhiều homestay đón hàng trăm đoàn khách mỗi năm như homestay nhà ông Quyết (bản Dọi), Mai Thuận hay Hoa Mộc Miên (bản Vặt... Không chỉ các hộ kinh doanh homestay được hưởng lợi, du lịch cộng đồng còn mang thu nhập cho rất nhiều hộ dân trong bản nhờ cung cấp các sản phẩm và dịch vụ du lịch như xe ôm, hướng dẫn du lịch, bán nông sản, đồ thủ công, đồ ăn, bán vé tham quan vườn hoa... Mô hình này còn giúp quảng bá nét đẹp văn hóa, ẩm thực của người dân địa phương đối với du khách trong và ngoài nước.

Cho đến đầu năm 2020, dịch Covid-19 ập đến khiến các homestay đang đón trung bình hàng chục đoàn khách mỗi tháng bỗng cả tháng không có khách nào. Kéo theo đó là doanh thu từ du lịch cộng đồng sụt giảm nghiêm trọng, nhiều homestay thậm chí không có nguồn thu.

Trước tình hình đó, các hộ homestay đã tìm mọi cách để thu hút khách du lịch trở lại, đầu tiên là định vị lại đối tượng khách hàng. Trước đây các bản, đặc biệt là bản Dọi, được định hướng để đón khách du lịch nước ngoài do có khoảng cách khá xa từ trung tâm huyện (khoảng 30 ki lô mét), đồng thời bản này vẫn lưu giữ văn hóa bản địa đậm nét với những nếp nhà sàn truyền thống của người Thái. Hiện tại, khách nước ngoài hầu như không có, bản Dọi tập trung thu hút khách trong nước. Cùng với đó là các thay đổi để phù hợp với “gu" của khách du lịch trong nước, như thiết kế điểm check in chụp ảnh đẹp, thiết kế một số tuyến trekking (đi bộ dã ngoại) khoảng cách ngắn và dễ đi, chú trọng việc nấu ăn ngon, thiết kế phòng nghỉ riêng nếu có không gian phù hợp... Bên cạnh đó, bản Dọi cũng tổ chức các đội văn nghệ với các màn biểu diễn múa hát truyền thống của người Thái. Việc tiếp thị được đẩy mạnh tới các kênh mà khách du lịch trong nước ưa thích trên các mạng xã hội như Facebook, Zalo, YouTube...

Nhờ sự định hướng lại đối tượng khách và điều chinh dịch vụ phù hợp, khách du lịch trong nước đến trải nghiệm tại các bản nhiều hơn, duy trì nguồn thu nhập cho các hộ kinh doanh du lịch cộng đồng trong bản. Theo số liệu của tổ chức AOP, mặc dù bị ảnh hưởng nặng nề bởi dịch Covid-19 nhưng doanh thu từ du lịch cộng đồng chi riêng bản Vặt trong năm 2020 vẫn đạt hơn 1,2 tỉ đồng.

Anh Lê Văn Hùng, một du khách đến từ Hà Nội, cho biết gia đình anh trước đây khi đi du lịch chỉ ở khách sạn hoặc khu nghỉ dưỡng vì không thích ở chung và ngại vệ sinh không sạch sẽ. Vừa rồi do dịch Covid-19 nên anh thử homestay tại bản Vặt cho vắng vẻ và thấy cũng rất thú vị. “Phòng tắm và nhà vệ sinh sạch sẽ, được trải nghiệm ẩm thực và văn hóa của dân tộc Thái. Hai đứa trẻ con nhà mình rất thích", anh nói.

Ông Vì Văn An, chủ homestay Vì An, chia sẻ: “Duy trì được lượng khách như giai đoạn trước khi có dịch Covid-19 trong bối cảnh này là điều không khả thi, nhưng các hộ homestay trong bản mình đã tìm được được hướng đi mới để có thể duy trì được hoạt động du lịch cộng đồng tại bản Dọi".

Theo Đào Quang Minh - Thời báo kinh tế Sài Gòn